Vertalen van Rivalen

20 aug

De herfst komt er al weer aan en dat is te merken – de rust van de zomer is voorbij en het werk is overal weer in volle gang. Ik heb net de vertaling afgerond van een van de interessantste teksten die ik tot nu toe heb mogen vertalen: de catalogustekst van de expositie Rivalen aan het Haagse Hof die vanaf eind oktober te bezichtigen zal zijn in het Haags Historisch Museum. Wat een heerlijk onderwerp! Geschiedenis, prinsen en koninginnen, hofintriges, dure juwelen en de bejubelde Hollandse schilderkunst, allemaal in één tekst – en straks ook te zien in één expositie! Als je houdt van kunst met een verhaal zal je je zeker vermaken bij deze expositie, die de rivaliteit toelicht tussen Amalia van Solms, vrouw van stadhouder Frederik Hendrik, en Elizabeth Stuart, Koningin van Bohemen.

Elizabeth Stuart door Michiel van Mierevelt

Elizabeth Stuart door Michiel van Mierevelt

Het vertalen van zo’n tekst is nog niet zo eenvoudig – maar gelukkig heb ik een behoorlijke achtergrondkennis van de Nederlandse en Engelse geschiedenis uit de 16e en 17e eeuw, wat ook wel echt nodig is voor een mooi eindproduct. Het resultaat is straks te vinden in de catalogus, geschreven door Dr. Nadine Akkerman van de Universiteit Leiden.

Rivalen aan het Haagse Hof – Maand van de Geschiedenis

Haags Historisch Museum

Literair “uitstapje”

3 jul

Dit voorjaar heb ik een uitstapje gemaakt naar een ander vakgebied – ik heb me een maand of drie wat minder intensief bezig gehouden met vertalen om me te storten op een heel ander project: samen met collega’s Annette Postma en Carla Stiekema heb ik voor de Leidse Onderwijsinstellingen een cursus Wereldliteratuur geschreven. img_7378-stack-of-books-q67-303x500-3

Veel mensen – ook mensen die graag lezen! – denken bij het horen van het woord “literatuur” toch een beetje “dat zal voor mij wel te ingewikkeld / geleerd / saai / ouderwets zijn”. Deze cursus is speciaal geschreven om dat denkbeeld naar de andere wereld te helpen. Wist je bijvoorbeeld dat Charles Dickens, nu toch gezien als een van de grote literaire schrijvers van Groot-Brittannië, in zijn tijd eigenlijk een soort auteur van soapseries was? Zoals wij nu op school of op het werk praten over de belevenissen van personages uit GTST of Grey’s Anatomy, zo werd in de tijd van Dickens bij de bakker gesmoesd over die dappere Pip toch, en hoe het met hem zou aflopen in Great Expectations. Alle reden dus om Dickens vrolijk te benaderen!

Maar de cursus heet natuurlijk “Wereldliteratuur” omdat alle werelddelen worden aangedaan. Dus ook de Chinese, Japanse, Zuid-Afrikaanse, Chileense en Franse literatuur komt aan bod – om maar eens een paar voorbeelden te noemen. Van Don Quichot tot Harry Potter, in deze cursus komen ze allemaal voorbij. Ik ben heel trots op het resultaat! Maar nu ga ik me toch maar weer concentreren op mijn vertaalwerk – maar eerst even genieten van de zomervakantie.

LOI- cursus Wereldliteratuur

Examens op maat

9 dec

Nu het jaar op zijn eind loopt, ben ik bezig met het laatste grote project: examens maken voor een tweetal MBO-opleidingen.

ExamExamens maken is een vak apart, maar gelukkig heb ik er veel ervaring mee. Zo maakte ik dit jaar examens voor het vak Maatschappijkennis en Vertalen van de HBO Vertaalopleiding Engels, diverse mondelinge en schriftelijke MBO-examens, en de examens voor de module Socio-Cultural Aspects van de HBO Lerarenopleiding Engels. Bij goede examens bereik je een balans tussen het toetsen van kennis en inzicht, zodat je zeker weet dat de student de stof beheerst én kan toepassen. Soms ook voor de auteur nog even puzzelen, maar het helpt om vooraf een goede toetsmatrijs op te stellen zodat je weet waar je naartoe werkt. En ik werk altijd samen met een beoordelaar, zodat er twee paar ogen naar de vragen kijken voordat de student zich er op mag storten.

Het is een leuke manier om met je vak bezig te zijn – je leert zelf ook nog eens wat – en het is een fijne afwisseling van het vertaalwerk.

Fry on Language

7 dec

Wellicht niet helemaal vertaal-relevant, maar wel voor liefhebbers van de Engelse taal: de Podcast van Stephen Fry over taal.

podgram-language

 

(Klik op het plaatje om doorgelinkt te worden naar de website van Stephen Fry.)

Bomen over Bomen

20 nov

Deze week werk ik aan een heel bijzondere vertaalopdracht: een (gedeelte van) een boekje over wandelingen in Den Haag, die in het teken staan van de mooie bomen in de Hofstad.

Een voordeel: ik woon zelf in de regio Den Haag, dus bij veel van de beschreven wandelroutes kan ik me een voorstelling maken – handig bij het kiezen van de juiste vertaling! Een nadeel: voor sommige bomennamen bestaan diverse Engelse vertalingen… welke te kiezen? Gelukkig heeft de opdrachtgever gezorgd voor een mooie lijst met Latijnse, Engelse en Nederlandse namen. Zo zorgen we ervoor, dat we niet alleen de juiste keuzes maken maar die ook consequent toepassen. Het streepje

tree-300x225

in de horse-chestnut is bijvoorbeeld optioneel. Met of zonder, allebei prima – maar niets zo slordig als een vertaling waarin het dan weer met, en dan weer zonder geschreven wordt.

De vertaling vraagt ook nog de nodige creativiteit, aangezien er o.a. referenties naar het werk van Louis Couperus, en dichtregels van Martinus Nijhoff in voorkomen. Omdat ik graag wil dat ook de Engelse of Amerikaanse wandelaar van de culturele referenties kan genieten, sla ik aan het dichten:

Geen enkele stad ter wereld, weet ik, heeft, 

Iets schoners dan wat dit wijd vierkant geeft

wordt

No city in the world I know to share

A thing more lovely than this splendid square

Wellicht niet zo fraai als Nijhoff zelf, maar in elk geval begrijpelijk voor de Engelssprekende wandelaar. En van al die mooie bomen krijg ik zelf ook zin om te gaan wandelen – geen slecht idee met zo’n zittend beroep als vertaler, dus de routes print ik uit en leg ik klaar voor een zonnige zondag.

Wat betekent hwaet?

5 nov

Beowulf is een van de oudste bekende literaire werken in het Engels – of om precies te zijn, in het Oud-Engels, de voorloper van het moderne Engels zoals wij dat kennen. Het gedicht is ca. 13 eeuwen oud en we weten niet precies wie het geschreven heeft.

Wat we wel dachten te weten, is wat de tekst betekent. Maar volgens Dr. George Walkden van de Universiteit van Manchester hebben we de eerste zin van Beowulf al die tijd verkeerd geïnterpreteerd. Omdat niemand meer Oud-Engels spreekt, kunnen we geen native speaker vragen om een uitleg van de tekst. Helemaal zeker weten of de aanpassing van Dr. Walkden terecht is, kunnen we dus niet – maar het concept dat ons begrip van betekenis en dus van de vertaling kan veranderen, is zeer interessant.

Lees hier het hele artikel uit de Engelse krant The Independent, of hier een artikel in het Nederlands uit de NRC.

 

Miffy goes Modern

28 aug

Copyright Dick Bruna

Copyright Dick Bruna

Wie houdt er niet van Nijntje, ons nationale knuffelkonijntje, bedacht door Dick Bruna? Ook internationaal is Nijntje geliefd, al kent het grootste deel van de wereld haar als Miffy. Nu worden de boekjes “hertaald” op de markt gebracht, in een vernieuwde, iets vlottere vertaling. Zo kan de nieuwe generatie Engelse en Amerikaanse peuters en kleuters ook genieten van de avonturen van Nijntje.

Zie hier het NRC-artikel over de nieuwe Nijntje-vertalingen.

Het opnieuw vertalen van literaire klassiekers naar steeds “moderner”  Nederlands is een interessant onderwerp. Waarom lezen de Britten Pride and Prejudice nog steeds zoals Jane Austen het 200 jaar geleden schreef, en krijgen wij met tussenpozen van enkele decennnia steeds een nieuwe vertaling? Dat heeft niet alleen te maken met het verouderde Nederlands van de allereerste vertalingen, maar ook met de voortschrijdende inzichten over het vertalen zelf, begrip en interpretatie. Voor klassiekers is het doel nu meestal de tekst te vertalen in een neutraal, liefst “tijdloos” Nederlands. En voor jeugdliteratuur zoals Nijntje is het doel natuurlijk de klassiekers zó neer te zetten, dat ze zowel eer doen aan het origineel als passen bij de belevingswereld van de kleintjes. Geen “father” dus, maar “daddy”.

Boekvertalers uit de kast

27 aug

Verslag op website boekvertalers:

Op zondag 25 augustus kwamen vertalers in groten getale uit de kast naar de boekenmarkt van Tilburg om daar in de kraam van Boekvertalers.nl met lezers te praten.

Naast foldermateriaal en boekenleggers lagen op de kraam enkele honderden presentexemplaren van vertalingen, gesigneerd door de betreffende vertaler. Bezoekers mochten tegen een bescheiden gift voor ‘het goede doel’, de VoorleesExpress, een exemplaar uitzoeken.

Naast de kraam bleek er voldoende ruimte om het Vertalersspel te spelen en op de kraam konden liefhebbers een poging wagen met het VertalersElectro.

Lees het hele verslag hier op de site van Boekvertalers.nl (copyright Boekverstalers.nl).

 

Tirza in vertaling

3 mrt

Cultuur in vertaling

16 feb

Eén van de leukste, maar ook moeilijkste kanten van het vertaalvak is het vertalen van cultuurgebonden elementen. Ten eerste moet je als vertaler zowel je doeltaal en -cultuur als je brontaal en -cultuur goed begrijpen en kennen, maar met begrip alleen kom je er niet: sommige zaken zijn nu eenmaal niet bekend over de grens en daardoor ook lastig te vertalen. Denk maar eens aan feesten als Sinterklaas en Koninginnedag (of moet ik alvast schrijven “Koningsdag”?),  uitdrukkingen als “Holland op z’n smalst” of (sport)evenmenten als de Elfstedentocht en Vlaggetjesdag. Je komt dit soort dingen zowel in literaire als zakelijke vertalingen tegen. 

Hoewel de vertaaloplossing niet altijd eenvoudig te vinden is, is kennis wel altijd de basis, want als je de brontekst niet begrijpt kan je in elk geval geen goede doeltekst produceren! Daarom vind ik het ook zo leuk dat ik nu tegelijkertijd bezig ben met een master Literair Vertalen, waarin dit soort zaken veelvuldig aan de orde komt, en met het schrijven van een module Socio-Culturele Aspecten. Die module is in dit geval bedoeld voor een lerarenopleiding,  maar ook voor leraren geldt: je kunt het pas overbrengen als je het zelf begrijpt. Zo ben ik tegelijk bezig met de kennisbasis en met de praktische toepassing.

Ook voor de auteur van een tekst is het heel bijzonder om te zien hoe de vertaler omgaat met zijn werk. In 2003 ging Cees Nooteboom in gesprek met zijn vertalers. Naar aanleiding daarvan verzamelden Heili Verstraete, Stefaan Evenepoel en Guy Roorick een interessante bundel artikelen met de titel “Taal en Cultuur in vertaling: de wereld van Cees Nooteboom”.  Het boek is niet meer verkrijgbaar in de handel, maar gelukkig nog wel grotendeels te lezen via Google Books.

 

VERTALEN TEKSTREDACTIE BIJLES ENGELS NEDERLANDS